Onbewust belanden we dan in wat in de psychologie de “dramadriehoek” wordt genoemd – een dynamiek waarin drie vaste rollen het conflict voeden: de Redder, de Aanklager en het Slachtoffer. Het lastige is dat deze rollen zichzelf telkens versterken en vaak leiden tot negatieve gevoelens, verwijten en een diepere kloof in de relatie. Gelukkig is er ook een manier om uit deze dynamiek te stappen, namelijk door over te schakelen naar de Winnaarsdriehoek. In deze blog ontdek je hoe je de dramadriehoek herkent en leert te bewegen naar de constructieve en verbindende Winnaarsdriehoek.
Wat is de Dramadriehoek?
De dramadriehoek, ontwikkeld door psycholoog Stephen Karpman, is een model dat laat zien hoe we onbewust in schadelijke rolpatronen stappen. In conflicten en moeilijke situaties nemen we vaak één van de volgende drie rollen aan, die elkaar in stand houden en versterken:
De Redder
De redder wil anderen graag helpen en beschermen. Dit lijkt positief, maar in deze rol neem je vaak verantwoordelijkheid over voor een ander, wat de ander afhankelijk maakt. De redder zoekt vaak bevestiging door te helpen, maar voelt zich snel overbelast en tekortgedaan.
De Aanklager
De aanklager neemt de rol van criticus op zich en wijst met de vinger. Deze rol gaat vaak gepaard met verwijten en boosheid en leidt tot gevoelens van schuld bij de ander. De aanklager voelt zich vaak gefrustreerd en zoekt een manier om de controle te behouden, maar zorgt voor afstand en conflict.
Het Slachtoffer
Het slachtoffer ziet zichzelf als machteloos en hulpeloos en hoopt dat iemand anders zijn of haar problemen oplost. In deze rol vermijd je verantwoordelijkheid en hou je vast aan het idee dat je niets aan je situatie kunt veranderen. Het slachtoffer voelt zich vaak klein en onbegrepen.
In de praktijk wisselen we vaak onbewust van rol binnen de dramadriehoek. Een redder kan bijvoorbeeld, wanneer zijn hulp niet gewaardeerd wordt, veranderen in een aanklager, terwijl het slachtoffer zich opeens verongelijkt kan gedragen als aanklager. Deze dynamiek zorgt voor frustratie en verwijdering in relaties, omdat geen van de rollen écht bijdraagt aan verbinding of aan het oplossen van het probleem.
Hoe Herken je de Dramadriehoek in Je Eigen Leven?
Stel, een cliënt in de praktijk vertelt over een conflict met zijn partner. Hij merkt dat hij altijd probeert het probleem op te lossen voor zijn partner (rol van de Redder), maar wanneer zij geen dankbaarheid toont, raakt hij gefrustreerd en doet hij beschuldigende uitspraken (rol van de Aanklager). Zijn partner trekt zich daarop terug in de slachtofferrol, en zo draait het gesprek telkens in dezelfde kring. Deze vicieuze cirkel zorgt voor spanningen zonder echte oplossing.
Een ander voorbeeld: een vrouw merkt dat ze in discussies met collega’s vaak het gevoel heeft dat ze geen stem heeft (rol van het Slachtoffer) en hoopt dan op iemand die haar verdedigt. Wanneer niemand dit doet, voelt ze zich onbegrepen en begint ze haar collega’s kwalijk te nemen, waarbij ze van slachtoffer naar aanklager verschuift.
Het herkennen van deze patronen is de eerste stap naar verandering. Door bewust te worden van de rollen die je aanneemt, kun je besluiten om niet langer mee te doen aan het schadelijke spel van de dramadriehoek.
De Weg naar de Winnaarsdriehoek: Rollen die Verbinding Brengen
Gelukkig is er een alternatief voor de dramadriehoek: de Winnaarsdriehoek. Hierin vervang je de destructieve rollen door constructieve en krachtige alternatieven. Dit model helpt je om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoelens en acties en nodigt uit tot open, respectvolle communicatie.
Van Slachtoffer naar Kwetsbare Positie (de Hulpvrager)
In de Winnaarsdriehoek neemt het slachtoffer de rol van kwetsbare hulpvrager aan. In plaats van machteloos te zijn, leer je open en eerlijk te communiceren over je behoeften en gevoelens zonder iemand anders de schuld te geven. Kwetsbaarheid tonen is krachtig: het opent de deur voor echte verbinding en geeft de ander de ruimte om te helpen, zonder over te nemen.
Voorbeeld: In plaats van te denken “niemand steunt mij,” leert de hulpvrager te zeggen: “Ik voel me soms alleen met mijn werkdruk. Zou je me kunnen helpen met het prioriteren van taken?”
Van Redder naar Ondersteuner
De redder transformeert in de rol van ondersteuner. Als ondersteuner ben je empathisch en beschikbaar, maar blijf je grenzen stellen en verantwoordelijkheid bij de ander laten. Dit betekent dat je luistert en aanmoedigt, zonder alles op te lossen of over te nemen.
Voorbeeld: In plaats van te zeggen “ik regel het wel voor je,” zegt de ondersteuner: “Ik geloof dat je dit aankan. Als je wilt, denk ik graag met je mee over een mogelijke aanpak.”
Van Aanklager naar Assertieve Communicator
De aanklager leert om assertief te communiceren. Assertiviteit betekent dat je duidelijk bent over je eigen behoeften en grenzen, zonder beschuldigingen of verwijten. Door op een respectvolle manier te zeggen wat je voelt of nodig hebt, laat je de ander in zijn of haar waarde en vermijd je defensieve reacties.
Voorbeeld: In plaats van “jij doet nooit iets goed,” leert de assertieve communicator te zeggen: “Ik merk dat ik me gestrest voel als de taken niet eerlijk verdeeld zijn. Zullen we samen kijken hoe we dit kunnen aanpakken?”
Hoe Zet je de Eerste Stap uit de Dramadriehoek?
Om uit de dramadriehoek te stappen, is het belangrijk om je eigen rol te herkennen en bewuste keuzes te maken. Hieronder enkele concrete tips:
- Observeer je Patronen
Let erop wanneer je in de rol van redder, aanklager of slachtoffer belandt. Bewustwording van je gedrag is de eerste stap om uit de driehoek te stappen. - Herken de Behoefte achter de Rol
Vraag jezelf af waarom je een bepaalde rol aanneemt. Wat probeer je te bereiken of vermijden? Misschien probeer je controle te behouden (aanklager), wil je goedkeuring (redder) of vermijd je verantwoordelijkheid (slachtoffer). Het herkennen van deze onderliggende behoefte helpt je om die op een gezondere manier te vervullen. - Communiceer Open en Kwetsbaar
Eerlijke communicatie is essentieel om in de Winnaarsdriehoek te stappen. Dit betekent dat je je gevoelens en behoeften durft te delen zonder anderen te beschuldigen. - Neem Verantwoordelijkheid voor Jezelf
We kunnen de ander niet veranderen, maar we kunnen wel beslissen hoe we zelf reageren. Door verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen gevoelens, acties en behoeften, draag je bij aan een gezondere en positievere dynamiek.
De Kracht van de Winnaarsdriehoek in Relaties
In de praktijk zie ik cliënten die aan zichzelf werken met de Winnaarsdriehoek vaak ervaren hoe hun relaties een positieve wending nemen. Ze merken dat door zelf uit de dramadriehoek te stappen, ze niet alleen minder conflicten ervaren, maar ook een dieper en authentieker contact opbouwen met hun partner, collega’s, vrienden en familie. De Winnaarsdriehoek nodigt ons uit om verantwoordelijkheid te nemen voor ons eigen geluk en tegelijkertijd onze relaties te voeden met empathie, respect en duidelijke communicatie.
Door in de Winnaarsdriehoek te blijven, ontstaat er ruimte voor groei en begrip. Dit proces kan soms tijd en oefening kosten, maar de verandering is vaak levensverrijkend en geeft het gevoel dat je de regie hebt over jezelf en je relaties.
Zin om zelf te werken aan gezondere patronen en betere relaties?
Voel je dat je vastzit in terugkerende patronen in je relaties? Wil je leren hoe je uit de dramadriehoek kunt stappen en echt kunt verbinden? Bij de Relatieacademie bieden we individuele sessies en trainingen aan die je helpen de kracht van de Winnaarsdriehoek te ontwikkelen. Samen kijken we naar jouw patronen en begeleiden we je naar meer autonomie, verbondenheid en balans. Neem contact op voor een eerste sessie of schrijf je in voor een training, en ontdek hoe je een winnaar kunt worden in je relaties!
